Atıksız Yaşam ve Kadınlar, Joon, DIY tarifler

Bu haftanın Greenvibes bültenine hoş geldin. Yeşil Ajans’ta yerelden ve dünyadan ekolojik haberlere biraz değinip Derin Yeşil’de atıksız yaşamın kadınların omuzlarındaki gücü artırıp artırmadığından bahsettik. Ardından, bu hafta yeni başlattığımız Yeşil Üreticiler bölümümüzde sosyal bir oluşum olan Joon’u ağırladık. Greenvibes Öneriyor’da ekolojik yaşama dair minik ipuçları paylaştık: biri değişim önerisi, diğeri ise evde kolaylıkla yapabileceğin linen sprey tarifi.
Greenvibe’ının bol olduğu, keyifli okumalar dileriz.

---

YEŞİL BÜLTEN

YERELDEN

• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) altında Atık ve Geri Dönüşüm Sanayi Meclisi kuruldu. Böylelikle, 10’a yakın alt sektör barındıran ve gelecekte en önde gelecek iş alanlarından biri olarak gösterilen geri dönüşüm sektörü TOBB çatısı altında bir platforma sahip oldu. Meclisin açılışında konuşan TOBB yönetim kurulu üyesi Selim Kandemir, bu platformun kamu, özel sektör ve sektörel sivil toplum kuruluşları için yasal bir zemin sağlayacağını vurguladı.
• Eskişehir Büyükşehir Belediyesi (EBB), sonbaharda kentten, özellikle büyük parklardan toplanan kuru yaprakları kompost yaparak yine bitkiler için gübre olarak kullanıyor. Toprağın azot döngüsünde kuru yaprakların önemini vurgulayan EBB Başkanı Yılmaz Büyükerşen, sonbaharda toplanan yaprakların EBB’ye ait fidanlık alanlarda kompost edilerek daha sonra yine fidanlıklarda ya da seralarda gübre olarak kullandıklarını, böylece doğaya katkı sağlarken belediye bütçesinden de tasarruf ettiklerini belirtti.
• Denizli Pamukkale Belediyesi bir geri dönüşüm şirketi ile anlaşarak giysi ve tekstil atıklarının geri dönüşümünden elde edilen gelirin maddi sıkıntı çeken kişilerin ihtiyaçlarına yönelik harcanmasına ilişkin bir protokol imzaladı. Protokole göre, tekstil sektöründe öncü illerden biri olan Denizli’nin Pamukkale ilçesinde giysi ve tekstil atıkları, yerleştirilecek yaklaşık 200 adet toplama kutusu aracılığıyla toplandıktan sonra geri dönüşümle ekonomiye kazandırılırken elde edilen gelir de Pamukkale Belediyesi Sosyal Marketi’ne aktarılacak ve maddi sıkıntı çeken kişiler bu marketten ücretsiz olarak ihtiyaçlarını karşılayabilecekler.
• Mersin Tarsus Belediyesi yalnızca atıkların geri dönüşümünü sağlayarak, maliyetsiz şekilde dört sera alanı kurdu. Belediye Başkanı Haluk Bozdoğan’ın “Kendi seramızı kendimiz yapalım, kendi bitkimizi kendimiz yetiştirelim” mottosuyla başlattığı çalışmayla Belediye Park ve Bahçeler ve Tarımsal Hizmetler Müdürlüklerinin başlattığı çalışma sonucunda, tamamen geri dönüştürülmüş malzemeden, tek kuruş harcanmadan dört yeni sera inşa edildi. Tarsus Ziraat Odası da seralara sulama sistemi kurulmasına destek verdi. Maliyetsiz olarak hayata geçirilen seralarda 40 bin süs bitkisi, 50 bin fide üretilmesi hedefleniyor. 

Kaynak: Geri Dönüşüm Ekonomisi Dergisi

DÜNYADAN

• NBC’nin haberine göre Hindistan’da protestocu çiftçilere destek verdiği gerekçesiyle tutuklanan 22 yaşındaki iklim aktivisti Disha Ravi, kefaletle serbest bırakıldı. Greta Thunberg’in başlattığı “Fridays for Future” hareketinin Hindistan’daki temsilcisi olan Ravi, şubat ayının başında çiftçilerin protestosuna çevrimiçi olarak destek verdiği gerekçesiyle tutuklanmıştı. Mahkeme yargıcı Dharmender Rana’nın Ravi’yi tutuklu kalması için yeterli bir delil olmadığı gerekçesiyle tahliyesine karar verdi.
• Mexico City’de hayata geçirilen plastik yasakları, kadınlarda “regl yoksulluğu” endişesini tetikliyor. Tek kullanımlık plastiklerin yasaklanması kapsamında, tampon yerleştirmeye yarayan plastik aplikatörlü tamponlar da yasaklanınca organik tampon ve menstrual kap alamayan kadınlar arasında “regl yoksulluğu” fenomeninin ortaya çıktığı düşünülüyor.

Regl aktivisti Sally Santiago, Reuters’a verdiği demeçte, “Çok ilerici ve çevresel bir taahhütle iyi niyetli görünebilecek bir önlem, kadınların ihtiyaçlarını ihmal etmektir,” ifadelerinde bulundu. Menstruacion Digna Mexico sözcüsü Anahi Rodriguez’e göre bu uygulama, düşük gelirli insanlar için zararlı olabilir ve bu endişe verici çünkü okul ve işe devamsızlık artabilir. Öte yandan  Mexico City Çevre Bakanı Marina Robles, plastik tampon uygulayıcılarına koyulan yasağa gelen tepkiyi kabul ederek, yeni yasa konusunda kadınlarla diyaloğun açık kalması gerektiğini, bununla birlikte karton aplikatörlü tamponlar, menstrual kaplar ve organik tamponlar gibi alternatiflerin mevcut olduğunu söyledi. 

Birleşmiş Milletler (BM) Çevre Programı’nın yayınladı 2021 Gıda İsrafı Raporu’na göre türkiye yılda 7,7 milyon ton yiyecek atığı ile dünyada kişi başı en çok gıda israf eden 3. ülke oldu. Rapora göre dünyada her yıl toplam 931 milyon ton gıda israf edilirken bunun 7,7 milyon tonunu Türkiye atıyor ve ülkede her yıl kişi başına 93 kilo yiyecek çöpe gidiyor.

Rapora göre bu gıda israfı BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)’nun önceki israf tahminlerinin iki katından daha fazla durumda. Halbuki, BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri de gıda israfının yarı yarıya azaltılması gerektiğini öngörüyor. Sonuçta, 2019’da 690 milyon insanın açlıktan etkilendiği tahmin edilirken 2020 ve 2021 yıllarında COVID-19’un da etkisiyle bu sayının artacağı tahmin ediliyor. Bir yanda yiyecekler çöpe atılırken, diğer yanda insanlar açlıkla mücadele ediyor. 

• Antarktika’da 1270 km²’lik bir buz kütlesinin Brunt Buz Sahanlığı’ndan koparak ayrıldığı tespit edildi. Kasım 2020’den bu yana sahanlığın kuzey kısmında izlenen yarık genişleyerek kütle kopuşuna dönüşmüş durumda.

Swansea Üniversitesi Buzul Bilimci Adrian Luckman, Antarktika’da buz tabakalarının kırılmasının normal bir olay olduğunu ancak bu büyüklükte bir ayrılmanın oldukça nadir olduğunu, bu ayrılma ile yeni kırılmaların da tetiklenebileceğini belirtti. Öte yandan, Brunt Buz Sahanlığı üzerine çalışan bilim insanları bu kopuşun doğal bir süreç de olabileceğini, iklim değişikliği dolayısıyla yaşanan sıcaklık değişimlerinin etkilerine dair yorumlarda bulunmak için daha detaylı çalışmalar yapılması gerektiğini belirtti. 

---

DERİN YEŞİL

Gezegenin Geleceği Kadınların Omuzlarında (mı?)

Bu gezegende sadece kadınlar mı yaşıyor?

Nil Ormanlı Balpınar

Çevre, ekoloji, özellikle de atıksız yaşam konusunda kadınların daha aktif rol aldığını sanıyorum ki siz de gözlemlemişsinizdir.

Peki atıksız yaşayalım, plastikleri azaltalım, daha doğa dostu bir yaşama geçiş yapalım derken acaba kadınların üzerindeki yükü artıyor muyuz?

Atıksız yaşam evet, oldukça fedakarlık ve sorumluluk gerektiriyor. Ama bu sorumluluklar sadece kadınlara mı yönelik?

Diyelim ki geri dönüşüm yapıyorsunuz onları ayırmanız; şanslıysanız ve belediyeniz gelip alıyorsa yine de haftada bir kez apartmanın önüne indirmeniz, değilseniz mahallenizdeki geri dönüşüm kutusuna atmanız gerekiyor. Ayrıca pilleri ayrı biriktirip pil toplama kutularına, atık yağları hop diye lavaboya değil de kavanozlarda biriktirip daha sonra toplama merkezlerine götürmeniz gerekiyor.

Kompost yapıyorsanız günlük olarak organik atıklarınızı ayrı biriktirip her akşam onları kovaya atmak, üzerlerini parçaladığınız tuvalet kâğıtlarıyla kapatmak, üzerine 1/100 oranında seyrelttiğiniz laktoserum sıkmak, her gün kaldırıp suyunu boşaltmak zorundasınız.

Alışverişler artık eskisi gibi değil. Evet poşetler paralı oldu, hepimiz artık yanımızda bez çanta vb. taşımayı öğrendik ama ya sebze meyveler? Onlar için ayrı kese taşımak; diğer gıda ürünler için ise ambalajsız ürün satan ve güvenilir olan yer bulmak ve yine kaplarınızı yanınızda taşımak zorundasınız.

Vegan, hayvanlar üzerinde deney yapmayan temizlik ve bakım ürünlerini ne yazık ki marketler bulmak çok kolay değil. İnternette bunları araştırmak, içeriklerini tek tek incelemek, sorgulamak, şüphe duymak ve kargo ile geleceği için de üreticiyi plastiksiz kargo konusunda ikna etmek zorundasınız.

Ve saymakla bitmeyen birçok detay daha…

Ve tüm bunlarla uğraşırken bir de hayatınızdaki erkek bireyleri buna ikna etmeye, öğretmeye çalışıyorsunuz. Ve tüm bu saydıklarımı kadın, erkek, çocuk, yetişkin demeden herkes yapabilecekken…

Neden ki?

Kadınlar konfor alanlarından bu kadar rahat çıkabilirken -ya da çıkmayı dert etmezken- neden erkekleri dillerde tüy bitene kadar ikna etmek gerekiyor?

Biz neden bir kahve zincirine gittiğimizde termosumuzu gururla uzatırken erkekler utanıyor? Ya da çelik pipetlerimizi yanımızda taşırken… Olay bizim büyük çantalar taşımamız ve hepsini kolayca taşıyabilmemiz mi?

Neden ekolojik yaşam pratikleri kadınlara özgüymüş gibi dayatılıyor?  Zaten ev işleri genellikle kadınların omzundayken bunlar da onun bir parçası mı sayılıyor? Bu gezegende sadece kadınlar mı yaşıyor da sorumluluk bizlerin omzunda?

Bu yazıyı yazarken birçok yabancı kaynaklı araştırma inceledim ve hepsinde sonuç aynı: Kadınlar, erkeklere oranla ekolojik yaşamda daha aktif rol alıyorlar. Erkekler, çoğunlukla, doğa dostu yaşam pratiklerinin “feminen” olduğunu düşünüyorlar. Ve bunun sebebi ise kendi “cinsiyet kimliklerini” korumak… “Erkek adam, kolunda bez çantası, elinde termosuyla dolaşır mı hiç?”

Ne yazık ki toplumsal cinsiyet eşitsizliği bu kadar önemli bir konuda da karşımıza çıkıyor. Fakat iklim krizi kimlik ve cinsiyet ötesi bir konu ve bu gezegen hepimizin gezegeni. Onu biz bu hale getirdik, düzeltmek de hepimizin görevi, kadın erkek demeden…

Not: Ne mutlu ki bu ayrım genç aktivistler arasında hızlı bir şekilde kapanıyor. Bunu görmek gerçekten çok mutluluk verici.

Not 2: Tüm bu sözlerimizi ekolojik yaşam pratiklerini canı gönülden benimsemiş tüm erkekler bireyleri tenzih ederek söylüyor ve nam-ı diğer Çevreci Geek, Görkem Gömeç’e sevgilerimizi yolluyoruz. Onun da bültenini buradan takip edebilirsiniz.

---

YEŞİL ÜRETİCİLER

Döngüsel pratiklerin emeğin değeri ile buluştuğu yer: JOON

Farsçada “can, yaşam” anlamına gelen Joon, ihtiyacı olanlara can oluyor.

İstiyoruz ki ekolojik çabalar ve yerel kaynaklarla üretim yapan, doğrusal ekonomik düzende döngüsel pratikleri deneyerek fark yaratan üreticilerimizi seninle tanıştıralım, o nedenle bu bültende yeni bir seriye başlıyoruz: Yeşil Üreticiler. Bugünkü konuğumuz ise Joon Sosyal Girişimi.  

Joon Sosyal Girişimi bildiğimiz üreticilerden biraz farklı. 2016 yılında bir tasarımcı ve işletmeci tarafından kurulan girişim, kâr odaklı değil, sosyal fayda odaklı bir yol izliyor. Joon ekibinde yer alan üç tasarımcıyla ekonomik olarak dezavantajlı üreticilere tasarım desteği sağlayarak ürünlerindeki katma değer eksikliğini giderip üreticilerin bilgi ve becerilerine göre geliştirdikleri tasarım ürünler ile farklı pazarlar arasında bir köprü kuruyor. Dezavantajlı üreticilerin ekonomik ve sosyal olarak güçlenmelerini sağlıyor. Göçmenler, geçici koruma altındakiler, kadınlar, engelliler gibi dezavantajlı konumda olan ancak üretim konusunda istekli olan gruplarla çalışıyor. 

Tasarım, ürün satış desteği, danışmanlık ve eğitimler vererek daha fazla dezavantajlı grubun ekonomik bir sistem içine dahil olmalarını sağlarken, toplumsal görünürlüklerini artırıyor. Farsçada “can, yaşam” anlamına gelen Joon, ihtiyacı olanlara can oluyor yani. Kurucu ortaklar genel müdür olarak değil, şirket çalışanı olarak maaş alıyor. Satışlardan elde ettikleri kârı ise yine sosyal faydaya yatırıyorlar. Yani kâr ortaklar arasında değil, kendi sosyal etki alanında, üreticilere adil şekilde paylaşılıyor.

Joon yalnızca üreticinin refahını değil, üretim sürecinin çevresel etkisine de dikkat ediyor. Üreticilerin sağlıklı ve güvenli bir ortamda, adil ücret politikasıyla çalışmalarını sağlarken hammaddelerin temiz ve adaletli şekilde tedarikini sağlıyor, adım adım malzemenin sürecini izliyor. Ürünlerinde vegan hassasiyetler gösterdikleri gibi kullandıkları tekstil ürünlerinde de ölü-atık stok kumaşlara ve  kullanılmayan malzemelere yeniden şans veriyor. Ev & yaşam, aksesuar, evcil hayvan, kırtasiye gibi farklı kategorilerde yer alan ürünleri tasarım odaklı bir bakış açısıyla hazırlayarak, uzun süre kullanılabilir, şık ve fonksiyonel tasarımlar sunuyor.

Özellikle kadın üreticilere bir alan yaratan Joon, aşağıdaki topluluklarla birlikte çalışıyor:

• Harmoni Kadın Kooperatifi
• Kızılay İzmir Toplum Merkezi
• Zeytindalı Kadın, Çevre, Kültür ve İşletme Kooperatifi
• Bika
• Birleşmiş Kadınlar Üretim ve İşletme Kooperatifi
• SERÇEV
• Anka
• Gülten Çuhadar
• Farklı üretici grupların yer aldığı Kol Kola Topluluğu
• Yeşilöz Mahallesi Üretici Topluluğu
• Afşar Balam Kadın Kooperatifi
• Kınalı Eller Kadın Kooperatifi

Başarılı ve etkin bir sosyal girişim olarak Joon, “Community Contribution Company – C3”, “İbrahim Bodur Sosyal Girişimcilik Ödülü” ve “Bilgi Genç Sosyal Girişimci Ödülleri”ni de almaya hak kazanmış.

---

GREENVIBES ÖNERİYOR

Bu bültenle birlikte sen de hayatında bazı ekolojik değişimler yapmak istemez misin? Bu bölümde sana bazı önerilerde bulunacağız, umarız sana da ilham oluruz.

Her sene 10 milyon ton plastik deniz atılıyor ve her on yılda bu sayı ikiye katlanıyor. 1 milyon deniz canlısı ise bunlar yüzünden hayatını kaybediyor. 

Ve pet şişeler de en fazla kullanılan tek kullanımlık plastiklerden… Ayrıca üretim faslı da masum değil, hem petrol bazlı bir hammaddeden elde ediliyor hem de bir şişe su için, içindeki su miktarının yaklaşık altı katı kadar su kullanıyor. Hem karbon hem de su ayak izi oldukça yüksek.

Sen de bunun önüne geçmek için termos, suluk veya şişe edinebilir, tekrar tekrar doldurarak kullanabilirsin.

Bu hafta sana hem oda spreyi hem de linen sprey olarak kullanabileceğin pratik bir tarif vereceğiz. Yatağındaki maytlardan ya da gece zor uyumaktan şikayetçiysen faydası olacağına inanıyoruz.

Malzemeler:

• 100 ml su
• 2 çay kaşığı karbonat
• 20 damla lavanta uçucu yağı
• Spreyli şişe

Su olarak içme suyu kullanabilirsin, eğer çeşme suyu kullanıyorsan kaynatıp soğutarak kullanman daha iyi olabilir. Suyun içine karbonatı ve uçucu yağı ekle. Kullanmadan önce çalkala ve ardından sık. Beğendiğin başka kokular varsa oda spreyi için onları da ekleyebilirsin ama 20 damlayı geçmemeye çalış. Yatağını toplamadan önce bu spreyi sıkman minik organizmaların üremesini engelleyerek daha uzun süre temiz bir yatakta yatmanı sağlar. Ayrıca lavanta sakinleştirici etkiye sahip olduğu için uyku öncesi sıktığında uyumana yardımcı olur. Bu tarifi 1-1,5 haftada bitirmeye çalış.

---

BİZİ TAKİP EDİN 🌿

Bu ve benzeri sürdürülebilir, ekolojik ve atıksız yaşam ipuçları ve haberlerine güncel bir şekilde ulaşmak için Greenvibes’ı, Nil’i ve Ceren’i Instagram üzerinden takip edebilirsiniz.